Συναδέλφισσες/φοι,
Για όσους/ες από εμάς είμαστε ήδη χρόνια στην εκπαίδευση έχουν ήδη ξυπνήσει οι μνήμες. Χρόνια αγώνων έχουν μπλοκάρει την εφαρμογή της αξιολόγησης με όποιο μανδύα κι αν εμφανίστηκε.
Από την άλλη, για όσους/ες είμαστε λίγο νεότεροι/ες, κάτι από τα φοιτητικά μας χρόνια θυμίζουν όλα αυτά που ακούμε τελευταία στα σχολεία. Με τη διαφορά ότι μέσω των Πανεπιστήμιων προσπάθησαν εμάς τους νεότερους να μας πείσουν για τα θετικά της αξιολόγησης για να τα εφαρμόσουμε μετά στα σχολεία. Πίστευαν μάλλον πως διαβάζουμε άκριτα αυτά που μας δίνουν, πως δεν συζητάμε μεταξύ μας και πως κατά βάση μας ενδιαφέρουν οι επιδόσεις. Η μάχη ενάντια στο προσοντολόγιο τα προηγούμενα χρόνια έδειξε το ακριβώς αντίθετο. Γιατί ήταν κι αυτή μια μάχη ενάντια στην αξιολόγηση. Σε αυτήν την αξιολόγηση που αμφισβητεί το πτυχίο και τα χρόνια δουλειά μας στο σχολείο, που μας έκανε να πληρώνουμε για να αποδεικνύουμε ότι είμαστε άξιοι για να δουλεύουμε, να κοιτάμε καχύποπτα τους συναδέλφους μας, να μην έχουμε χρόνο για τίποτα άλλο πέρα από την αναζήτηση προσόντων, κι όλα αυτά για μια θέση ελαστικής εργασίας, εσχάτως με τρίμηνη διάρκεια! Το εκπαιδευτικό κίνημα πριν από δύο χρόνια ήταν πολύ ξεκάθαρο απέναντι σε όλα αυτά κι αυτή η στάση του είναι που κράτησε τους αναπληρωτές ενωμένους παρά τις μεγάλες ανακατατάξεις που έφεραν οι νέοι πίνακες. Το διαίρει και βασίλευε είναι «μέσα στην ύλη» και το ξέρουμε κι εμείς καλά!
Τις μέρες αυτές βρισκόμαστε μπροστά σε μια μάχη κομβικής σημασίας, όχι μόνο για το μέλλον του κλάδου, αλλά για το σύνολο της δημόσιας εκπαίδευσης. Το Υπουργείο Παιδείας προχώρησε στην έκδοση Υπουργικής Απόφασης (Υ.Α.) με ΦΕΚ 140/20-1-2021. Στην πράξη η κυβέρνηση της Ν.Δ. εφαρμόζει το νομοθετικό πλαίσιο της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ (ν.4547/18) με τις προσθήκες του ν. 4692/2020(Κεραμέως).
Ο σκοπός του Υπουργείου κι ο σκοπός των εκπαιδευτικών
Ξεκινώντας την ανάγνωση του ΦΕΚ που έχει σταλεί στα σχολεία μας για την αξιολόγηση διαβάζουμε όλοι και όλες πως «Σκοπός της εσωτερικής αξιολόγησης είναι η συνεχής βελτίωση της ποιότητας του παρεχόμενου εκπαιδευτικού έργου σε επίπεδο σχολικής μονάδας και κατ’ επέκταση στο σύνολο του εκπαιδευτικού συστήματος».
Το εκπαιδευτικό τοπίο που θα επιχειρήσει να διαμορφώσει η κυβέρνηση με την εφαρμογή του νόμου σπαράσσεται από οξύτατες αντιθέσεις ακριβώς γιατί θίγονται τα μορφωτικά και εργασιακά δικαιώματα εκατοντάδων χιλιάδων μαθητών, φοιτητών, εκπαιδευτικών και ευνοούνται τα ταξικά συμφέροντα των σχολαρχών, των ιδιοκτητών ιδιωτικών εκπαιδευτικών ομίλων, φροντιστηρίων, καθώς και μιας εκπαιδευτικής, κοινωνικής και μαθητικής ελίτ.
Για όσους λένε πως όσοι αντιτασσόμαστε στην αξιολόγηση είμαστε κινδυνολόγοι, τρία πράγματα έχουμε να πούμε. Πρώτον, πως υπάρχει η διεθνής εμπειρία που αποδεικνύει ότι η αυτοαξιολόγηση δεν είναι φάρμακο αλλά θανατηφόρο δηλητήριο. Δεύτερον πως εμείς είμαστε αυτοί που τόσα χρόνια διεκδικούμε, αγαπάμε και πονάμε το δημόσιο σχολείο. Γνωρίζουμε άλλωστε από «πρώτο χέρι», πως αν η κυβέρνηση και το Υπουργείο Παιδείας είχαν πρόθεση να στηρίξουν τη λειτουργία των σχολείων και να βοηθήσουν στην «αναβάθμιση του εκπαιδευτικού έργου» θα είχαν ικανοποιήσει τις δίκαιες διεκδικήσεις των εκπαιδευτικών σωματείων, των γονιών και των μαθητών και θα είχαν πάρει μέτρα για τη λειτουργία των σχολείων με ασφάλεια και υγιεινή.
Και τρίτον, αυτοί που μας αποκαλούν κινδυνολόγους είναι αυτοί που χρησιμοποιούν τη συντηρητική γλώσσα του Υπουργείου για να προσβάλουν και να υποβαθμίσουν τον αγώνα για καλύτερο σχολείο, να τρομάξουν και να διαχωρίσουν τον κλάδο κι εν τέλει να βοηθήσουν να διαλυθεί το δημόσιο σχολείο.
Οι δείκτες της αξιολόγησης
Οι δείκτες της λεγόμενης εσωτερικής και εξωτερικής αξιολόγησης (48 τον αριθμό!) είναι αποκαλυπτικοί! Ενδεικτικά:
-θα αξιολογείται η «ικανότητα διαχείρισης των οικονομικών πόρων», δηλαδή της χρόνιας υποχρηματοδότησης, πώς θα γίνεται περιορισμός δαπανών, πώς θα βάζουν πιο βαθιά το χέρι στην τσέπη οι γονείς, πώς θα αναζητούνται χορηγοί.
-θα αξιολογείται η «αποτελεσματική αξιοποίηση του προσωπικού», δηλαδή των κενών με τους μόνιμους νομάδες αναπληρωτές, ο αριθμός των οποίων έχει φτάσει τους 50.000. Στην πραγματικότητα, στη λογική του περιορισμού του κόστους τα σχολεία καλούνται να διαχειριστούν το πώς θα καλύπτονται τα κενά εκ των ενόντων, πώς θα γίνεται ο εκπαιδευτικός λάστιχο, πώς θα μπαλώνονται τρύπες με εκπαιδευτικούς να διδάσκουν άσχετα με την ειδικότητά τους μαθήματα.
-θα αξιολογείται «η αξιοποίηση των σχολικών υποδομών», δηλαδή των ελλείψεων των αναγκαίων αιθουσών και κτιρίων, με πολύ χαρακτηριστική την περίπτωση της δικής μας περιοχής όπου κυριαρχούν οι ακατάλληλες αλλά και ανύπαρκτες υποδομές, οι αίθουσες κλουβιά και οι δεκάδες μαθητές σε κοντέινερς! Και επειδή μάλλον ο Σύλλογος Διδασκόντων είναι λίγο δύσκολο να αποφασίσει την ανέγερση νέων κτηρίων, αυτό που θα αξιολογείται θα είναι το άνοιγμα της πόρτας στους χορηγούς και τις κάθε λογής επιχειρήσεις για να κάνουν τις μπίζνες τους.
-θα αξιολογείται η «καλλιέργεια δεξιοτήτων στους μαθητές», Δηλαδή αντί της στέρεης γνώσης και ολόπλευρης μόρφωσης, θα αξιολογείται το πόσο γρήγορα γίνεται η στροφή της εκπαίδευσης στη λογική της εκγύμνασης εφήμερων δεξιοτήτων εις βάρος των μορφωτικών αναγκών των μαθητών και κατά πόσο ανοίγει η πόρτα για την εμπλοκή στην εκπαιδευτική διαδικασία φορέων άσχετων με την εκπαίδευση, από Μ.Κ.Ο. μέχρι και επιχειρήσεις.
Με βάση τους παραπάνω δείκτες, ο Σύλλογος Διδασκόντων θα βαθμολογεί με τετράβαθμη κλίμακα τον κάθε θεματικό άξονα, ενώ ο Συντονιστής Εκπαιδευτικού Έργου σε δεκάβαθμη κλίμακα το κάθε σχολείο! Παράλληλα, ο προγραμματισμός των σχολικών μονάδων, οι εκθέσεις εσωτερικής αξιολόγησης των σχολείων, οι εκθέσεις εξωτερικής αξιολόγησης των Συντονιστών Εκπαιδευτικού Έργου καθώς και οι αξιολογικές εκθέσεις των ΠΕ.Κ.Ε.Σ θα δημοσιοποιούνται σε ειδική πλατφόρμα του Ι.Ε.Π.!
Επομένως, δεν πρόκειται για μια εσωτερική διαδικασία ανατροφοδότησης του διδακτικού έργου, όπως θέλουν να την παρουσιάσουν, αλλά για μια αξιολογική διαδικασία που ποσοτικοποιεί, καταμετρά, κατανέμει και κατηγοριοποιεί τις σχολικές μονάδες με βάση το πανοπτικό σύστημα του Ι.Ε.Π. Δηλαδή, η εκπαιδευτική λειτουργία τεμαχίζεται, ποσοτικοποιείται, καταγράφεται. Και με βάση αυτήν την καταγραφή οι σχολικές μονάδες βαθμολογούνται σε δεκαβάθμια κλίμακα και κατηγοριοποιούνται ανάλογα στην ψηφιακή πλατφόρμα του ΙΕΠ. Και σε αυτήν την διαδικασία μας καλούν να γίνουμε συνεργοί!
Η διεθνής εμπειρία
Η Υπουργική Απόφαση 140/20-1-2021 κινείται στον κοινώς διακηρυγμένο στόχο για «δημιουργία κουλτούρας αξιολόγησης στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα». Τι συμβαίνει στις χώρες που εμπεδώθηκε η κουλτούρα της αξιολόγησης;
Οι «μεταρρυθμίσεις» στα εκπαιδευτικά συστήματα σε παγκόσμιο επίπεδο, καθοδηγούμενες από τον ΟΟΣΑ, την Παγκόσμια Τράπεζα και την Ευρωπαϊκή Ένωση στην περίπτωση της Ευρώπης, έχουν τρία βασικά χαρακτηριστικά: τη σύνδεση της αξιολόγησης σχολείων και εκπαιδευτικών με τις επιδόσεις των μαθητών, τη σύνδεση των μισθών των εκπαιδευτικών με τα αποτελέσματα της αξιολόγησής τους και το γεγονός ότι χρησιμοποιούνται εξω-εκπαιδευτικοί φορείς – δηλαδή εταιρείες και ιδιώτες – για την δήθεν πιο «αντικειμενική» εξωτερική αξιολόγηση.
Η διεθνής εμπειρία από χώρες όπως η Ολλανδία, η Δανία, η Πορτογαλία, η Γερμανία, η Γαλλία και η Σουηδία δείχνει ότι η αξιολόγηση φέρνει ανταγωνισμό ανάμεσα στους εκπαιδευτικούς, ατελείωτη γραφειοκρατία εντός κι εκτός του ωραρίου, πτώση του μορφωτικού επιπέδου του μαθητικού πληθυσμού, περικοπές στη χρηματοδότηση των σχολείων ανάλογα με την κατάταξη τους, εντατικοποίηση και υπεράριθμες τάξεις, προαγωγικές εξετάσεις από το δημοτικό, υποχρηματοδότηση των υποστηρικτικών δομών για τα παιδιά από τις λαϊκές γειτονιές και η μεγάλη σχολική διαρροή. Σε χώρες που εφαρμόζουν σκληρή αξιολόγηση, όπως οι ΗΠΑ και η Βρετανία, τα προβλήματα είναι τεράστια και υποβαθμίζεται συνεχώς η δημόσια εκπαίδευση. Τα τελευταία χρόνια στις χώρες αυτές παρατηρούνται πολλά και μεγάλα απεργιακά ξεσπάσματα λόγω όλων των παραπάνω ενώ σε πολλές περιπτώσεις οι εκπαιδευτικοί παραιτούνται καθώς το επάγγελμα τους απαξιώνεται διαρκώς. Το παράδοξο είναι ότι η απάντηση των κρατών σε όλα αυτά είναι κι άλλη πιο σκληρή αξιολόγηση. Πώς γίνεται λοιπόν να υποστηρίζεται τόσο ένθερμα η αξιολόγηση ως η απάντηση στα προβλήματα των σχολείων ενώ όπου έχει εφαρμοστεί το δημόσιο σχολείο έχει υποβαθμιστεί και η εκπαίδευση ιδιωτικοποιείται, εμπορευματοποιείται, οι εκπαιδευτικοί βουτάνε όλο και περισσότερο στην εργασιακή ανασφάλεια ενώ τα μορφωτικά δικαιώματα των μαθητών καταπατούνται;
Επόμενο βήμα, η ατομική αξιολόγηση
Έχουμε μπροστά μας το πιο σκληρό θεσμικό πλαίσιο αξιολόγησης σχολικής μονάδας που θεσπίστηκε ποτέ, με άμεση σύνδεση της εσωτερικής και της εξωτερικής αξιολόγησης όπως επιτάσσει η αγγλοσαξονική αντιεκπαιδευτική παράδοση που ακολουθούν οι κυβερνώντες, κατανοούμε όλοι/ες τι θα περιλαμβάνει ο νόμος της ατομικής αξιολόγησης και τι μας περιμένει εάν αυτά τα αντιεκπαιδευτικά σχέδια γίνουν πραγματικότητα. Θα αποτελέσει μοχλό για το σχολείο των λίγων και εκλεκτών, για τον ανταγωνισμό ανάμεσα σε εκπαιδευτικούς και σε σχολεία και το διχασμό του εκπαιδευτικού σώματος, για την κατηγοριοποίηση σχολείων, για την κατάργηση της ακώλυτης βαθμολογικής και μισθολογικής προαγωγής, για διαθεσιμότητες και απολύσεις, ακόμα και για την υπαγωγή των σχολείων στους Δήμους.
Οι εκπαιδευτικοί καθημερινά εξετάζουμε κριτικά και αυτοκριτικά τη δουλειά μας, τον τρόπο που κάνουμε το μάθημα και προσπαθούμε με πενιχρά μέσα και χωρίς καμία στήριξη να δώσουμε ό,τι καλύτερο στους μαθητές μας. Στα σχολεία μας οι Σύλλογοι Διδασκόντων και οι εκπαιδευτικοί οφείλουμε να σχεδιάζουμε, κρίνουμε, αναστοχαζόμαστε, αναπροσαρμόζουμε τον τρόπο που κάνουμε το μάθημα, τόσο σε ατομικό, όσο και σε συλλογικό επίπεδο. Γι’ αυτό διεκδικούμε ουσιαστικό ρόλο στο σύλλογο διδασκόντων και την εκπαιδευτική κοινότητα για τη συλλογική οργάνωση της εκπαιδευτικής πράξης, για την αντιμετώπιση των μαθησιακών προβλημάτων με εσωτερική χρήση των συμπερασμάτων και αυτό είναι το νόημα της παιδαγωγικής ελευθερίας, και της δημοκρατίας που αντιστρατεύεται το σχολείο της αγοράς, της αξιολόγησης, του ανταγωνισμού και των ταξικών φραγμών.
Τι κάνει η κυβέρνηση και το Υπουργείο Παιδείας για να στηρίξει στην πράξη τη δουλειά του εκπαιδευτικού; Κυριολεκτικά τίποτα! Κυβέρνηση και Υπουργείο Παιδείας 10 μήνες τώρα αξιοποιούν την πανδημία και ψηφίζουν το ένα νομοσχέδιο μετά το άλλο. Τσακίζουν όλο και πιο πολύ τα μορφωτικά δικαιώματα των μαθητών, κάνουν λάστιχο τα εργασιακά δικαιώματα των εκπαιδευτικών.
Το έργο το έχουμε ξαναδεί και το τέλος το έχουμε γράψει εμείς
Βασικός στόχος που υπηρετούν όλα τα αντιεκπαιδευτικά μέτρα της κυβέρνησης είναι το φτηνό, ανταγωνιστικό σχολείο της αγοράς, η μεταφορά της ευθύνης για όλα τα προβλήματα στους ίδιους τους γονείς, τους μαθητές και τους εκπαιδευτικούς, στην ακόμα μεγαλύτερη κατηγοριοποίηση και ταξική διαφοροποίηση της εκπαίδευσης, η εκδίωξη των μαθητών προς την κατάρτιση και την εξειδίκευση, η προσαρμογή του περιεχομένου του σχολείου στις δεξιότητες και την πληροφορία. Αυτόν τον στόχο υπηρετούν όλα τα νομοσχέδια που θα βγάλει από το συρτάρι της η κυβέρνηση τις αμέσως επόμενες εβδομάδες: Αυτονομία σχολικών μονάδων, αξιολόγηση εκπαιδευτικών και νέο σύστημα επιλογής στελεχών εκπαίδευσης, νόμος – πλαίσιο για τα ΑΕΙ, ειδική αγωγή και εκπαίδευση.
Η αξιολόγηση-αυτοαξιολόγηση είναι ένας κρίσιμος κρίκος σε αυτή την αντιπαράθεση, καθώς απαιτείται η συμμόρφωση-πειθάρχηση των εκπαιδευτικών για να υπηρετήσουν τους παραπάνω στόχους. Η αξιολόγηση θα οδηγήσει στο ακριβώς αντίθετο από αυτό που η κυβέρνηση ευαγγελίζεται! Θα αλλάξει προς το χειρότερο, για την πλειοψηφία, τη σχολική πραγματικότητα! Όλα τα παραπάνω δεν είναι κάτι καινούριο για τον χώρο της εκπαίδευσης. Εδώ και δύο δεκαετίες προσπαθούν να επιβάλλουν την αξιολόγηση τους στον κλάδο μας κι εδώ και δύο δεκαετίες αποτυγχάνουν.
Χαρακτηριστικά, αξίζει να θυμηθούμε τους αγώνες για την αποτροπή του Π.Δ. 152, του ν. 4024/2001 και του ν.2525/97. Δείχνουν ότι έχουμε τη δύναμη να επιβάλλουμε τη θέλησή μας ακόμα και απέναντι σε ψηφισμένους νόμους.
Ας θυμηθούμε τους εκβιασμούς και τις απειλές που είχαμε δεχθεί στην τελευταία αναμέτρηση ενάντια στην αξιολόγηση το 2014: ότι η απεργία-αποχή είναι παράνομη μορφή, ότι όσοι την υλοποιούμε θα έχουμε συνέπειες, ότι οι διευθυντές που θα δηλώσουν απεργία-αποχή δεν θα ξαναγίνουν διευθυντές, ότι κινδυνεύει το εργασιακό μέλλον των αναπληρωτών που θα κάνουν απεργία-αποχή. Ξέρουμε πολύ καλά, από την ίδια μας την πείρα, ότι τίποτα από τα παραπάνω δεν επαληθεύτηκε, όπως ακριβώς είχαμε υποστηρίξει ως Σύλλογος τότε κι όπως επαναλαμβάνουμε και τώρα. Καμιά μισθολογική επίπτωση δεν υπήρξε, καθώς η απεργία-αποχή, αφορά μόνο στην αποχή από συγκεκριμένο καθήκον. Ξέρουμε πως πολλές φορές οι αγώνες απαιτούν θυσίες και έχουν κόστος, έχουμε όμως αυτοπεποίθηση και εμπιστοσύνη στη συλλογική μας δύναμη. Όπως αφήσαμε στα χαρτιά τις ρυθμίσεις για τις κάμερες στην τάξη, όπως ακυρώσαμε τις πραξικοπηματικές μεθοδεύσεις της κυβέρνησης με τις εκλογές – παρωδία για τα Υπηρεσιακά Συμβούλια, με το εμφατικό 95% αποχής, όπως σπάσαμε την απαγόρευση του πανεκπαιδευτικού συλλαλητηρίου στις 28/2 με τη μαζική μας συμμετοχή, έτσι και τώρα μπορούμε να ακυρώσουμε στην πράξη τους κυβερνητικούς σχεδιασμούς για την αξιολόγηση. Όπως ακριβώς έχουμε ακυρώσει στην πράξη ψηφισμένους νόμους για την αξιολόγηση 24 χρόνια τώρα.
Σε αυτή τη βάση: Δηλώνουμε την αντίθεσή μας στους σχεδιασμούς για αξιολόγηση της σχολικής μονάδας και για ατομική αξιολόγηση των εκπαιδευτικών.